Overzicht Verhalen

Het moet er koddig uitgezien hebben. Inspecteurs van Hoogheemraadschap Rijnland die scheuren in de dijken te lijf gingen met een gieter water en wat grond. Knullig misschien, maar wel uiterst effectief. Boten besproeiden de dijken vanaf het water. Het voorjaar van 2011 dreigde nog droger te worden dan het jaar ervoor en veendijken houden niet van droogte. Drogen ze uit, dan kunnen ze doorbreken.

De Veendermolen staat aan de oevers van de Wijde Aa, een zijtak van het Braassemermeer. Het is een grondzeiler uit 1934 met wieken van 27 meter lang. De molen is gebouwd op de onderbouw van zijn voorganger: een rietgedekte molen uit 1830.

Wat maakt Kaag en Braassem bijzonder, door een nuchtere inwoner.

Groenten konden alleen in de lente en de zomer geteeld worden. Kwekers bewaarden het groenteoverschot in zout voor voedsel in de winter. Sommigen maakten daarvan hun werk. Zo ontstonden inmakerijen. In 1930 waren er 17, nu zijn er nog 1.

De producten uit deze polder waren beroemd in Europa. Peulen gingen naar het Franse Hof en de Engelse Koningin was gek op Veense aardbeien. De groenteteelt werd vanaf 1930 geleidelijk vervangen door bloementeelt: dat leverde meer op.

​Paul Graafland ging langs bij John en Mirjam van der Salm van Mariahoeve-logies in Woubrugge (Ofwegen). Een familiebedrijf dat naast de melkveehouderij vakantiehuisjes verhuurt. Waar je slaapt en wakker wordt tussen de koeien.

Al 22 jaar is Ruud Bax molenaar van de Hoogmadesche Molen, ook wel bekend als ‘de Heerlijkheid’ te Hoogmade, een wipmolen uit 1897. Hij is er vaak te vinden. Ik tref hem aan, bezig met het opnieuw in de witte verf zetten van de paaltjes rondom de molen.

Veen is ‘dik water’ en bestaat uit plantaardige resten. Veengrond klinkt in. Onder bebouwing wordt daarom geheid, onder straten niet. Uitzondering daarop is de Noorderhemweg, op de Zeelandbrug na, de langste brug op palen in ons land.

900 jaar geleden was het gebied vanuit Leiderdorp naar Rijnsaterwoude een uitgestrekte veenwildernis met rietvelden, moerassen, hoogveenbulten en veenstroompjes. Kaag en Braassem had toen geen enkele economische betekenis. Totdat Priester Hendrik zich in dit gebied vestigde.

‘De molen staat te teuten.’ Molenaar Hans Lippens kijkt uit het raam van zijn woonkamer naar de traag draaiende wieken. ‘Het scheprad draait altijd mee. Ik haal ‘m niet uit zijn werk.’ Hans legt uit dat het uitslaan van de kammen, die ervoor zorgen dat het scheprad met de molenas is verbonden, niet het werk is. ‘Het opnieuw inslaan is het probleem.’ De houten kammen zetten uit en zijn dan nauwelijks meer terug te monteren. Daarom maalt de molen altijd als er wind staat.

De tulp komt oorspronkelijk uit Turkije en dankt zijn naam aan de tulbanden van sultans. De Nederlanders hebben tulpen gecultiveerd en groot gemaakt. De hier gebroeide tulpen vinden via exporteurs wereldwijd hun weg naar consumenten.

Deze poel heet het Armewater. Vroeger lag hier land dat eigendom was van ‘de armen van Roelofarendsveen’. Zij hadden geen geld om de oevers te onderhouden: het veen brokkelde af. Het Armeland werd Armewater, waaraan nu ‘rijken’ wonen.

​Reporter Paul Graafland ging langs bij de familie Rotteveel in Rijpwetering. Daar kreeg hij, naar eigen zeggen, een leerzaam uurtje natuurles én kwamen zijn dromen uit. Boerenkaas, wat is dat eigenlijk? En hoe wordt het gemaakt?

In 1912 bouwde kwekerscoöperatie Eendracht Maakt Macht een veilinggebouw. Kwekers brachten hun producten varend voor de klok en de tribune met handelaren. Het gebouw is deels bewaard gebleven en huisvest nu restaurant Wagenaar.

Roelofarendsveen is van oorsprong een van de dorpen waar de meeste tulpen van Nederland gebroeid worden. De enorme tulp op de watertoren geeft deze toppositie weer, maar staat ook symbool voor de tuinbouw in deze gemeente.

De tulpenbol heeft kou nodig om een bloem te ontwikkelen. In deze beschutte polder groeit de tulp erg goed. In eerste instantie in de volle grond en op kistjes veengrond in kassen. Vanaf 1990 worden tulpen gebroeid op waterbakken.

Beneden u ligt de Veenderpolder. Deze polder is – in tegenstelling tot de polder waar u nu vaart – drooggelegd en uitgeveend (afgerond in 1834). Dat is goed zichtbaar in het landschap: de polder ligt 5 meter onder zeeniveau.

Kinderdijk heeft veel molens. Maar gemeente Kaag en Braassem heeft er meer; twintig om precies te zijn. Eén daarvan is de Kalkmolen langs de Doespolderweg in Hoogmade. Arie Driesprong is de trotse molenaar van deze wipmolen en ontvangt graag mensen. ‘De koffie en thee staat klaar voor iedereen die de molen wil bekijken. Dit kan op woensdag en zaterdag en als de wieken draaien.’

Kwekers teelden hier vroeger groffies: kleine augurken. Mislukte oogsten waren de schuld van het zwemmende Groffiemonster. Ouders waarschuwden kinderen weg te blijven van de waterkant: het Groffiemonster was ook gek op kinderbenen.

De huidige infrastructuur van de polder ontstond rond 1960 door ruilverkaveling. Er werd 23 hectare grond bijgemaakt en er werden vijf wegen aangelegd. Bedrijven werden ontsloten en ruilden onderling gronden om uit te kunnen breiden.

Dit is de enige polder in de gemeente waar het veen nooit afgegraven is voor turf. Door de (sluis)verbinding met het meer is de grond vochtig en warm: gewassen groeien hier sneller dan elders. Ook kwam er voldoende turf uit andere polders.

​Onlangs is het multifunctionele officieel geopend. Met prachtig aangelegde bruggen, een amfitheater, hondenbehendigheidsparcour, uitkijktoren en lasergamebos met recht een multifunctionele recreatieplek. Onze reporter Paul Graafland was erbij.

In 1632 werd de polder omkaderd vanwege wateroverlast van de Braassem. Er werden vier houten sluizen aangelegd voor waterregulering en ontsluiting. Dit is de enige sluis die er nog is. Hij stamt uit 1897 en verving de eerste, houten sluis.

De polder ligt 80 centimeter lager dan het Braassemermeer. Vanaf 1924 wordt de polder bemalen door een mechanisch gemaal, daarvoor door de Moppemolen en de molen Meerkreuk. De Moppemolen maalt nog steeds, de Meerkreuk is gesloopt.

Vanaf 1880 werden hier tulpenbollen gekweekt. In 1927 werden de eerste bollen voor de bloemenproductie geplant. Kwekers wilden in de winter – als er geen groente groeide - ook wat verdienen. Het was de start van een bloeiende bedrijfstak.

De Vrouw Vennepolder en de Vrouw Vennemolen vormen het toonbeeld van harmonie tussen natuur, ruimtelijke ordening en economie. De ultieme beleving van de polder. De vergezichten in de Vrouw Vennepolder imponeren in ieder jaargetijde. Altijd.

De Hollandse Plassen. Een gebied tussen Katwijk, Amsterdam, Utrecht en Den Haag met veel water en recreatie. Alles is er voor een dagje uit of een vakantie lang.

Kees van Lent werd geboren op Kaageiland, groeide op tussen aan de ene kant de rijkdom om zich heen op de scheepswerf van zijn familie en aan de andere kant de nuchterheid van het boerendorp.

De Rode Molen, aan de Rode Polder te Oud Ade stond van 1959 tot 1987 onder hoede van de familie van Klink. Joke Vaneman-van Klink werd geboren in 1962. Ze groeide op in de naastgelegen molenaarswoning in een gezin met een oudere broer en zus en een tweelingbroer. “Ik weet eigenlijk niet of mijn vader officiële papieren als molenaar had.”

Reporter Paul Graafland kreeg een rondleiding bij restaurant en evenementenlocatie De Dyck in Woubrugge. Hier komt de landbouw dichter bij de mens en kun je in de toekomst wellicht gewekt worden door zingende aardappelen…

Ondernemen zit in de Veense genen. Rondom de tuinbouw ontstonden onder andere bedrijven in de conserven, de mechanisatie, de bouw en het transport. Het aantal ondernemers als percentage van de bevolking is bijna nergens zo hoog als hier.

De meeste tulpenbroeiers telen in de zomer en herfst andere producten, zoals zomerbloemen en chrysanten. De chrysantenteelt bracht ook stekbedrijven naar Roelofarendsveen. In de hoogtijdagen waren er hier twaalf gevestigd.

Op deze plek maakte een Engelse piloot in de 2e wereldoorlog een noodlanding. Hij landde tussen een chrysantenteelt en werd gered door twee polderinwoners. De achtervolgende Duitsers verdwaalden in de polder met de vele veenakkers.

In de polder was het hard werken en in slechte tijden armoe troef. In de crisisjaren (1935) bezocht Prinses Juliana de Veense veiling. Een kweker zei: ‘Hoogheid, zeg maar tegen uw moeder dat het hier klote is en dat het klote zal blijven ook.’

De veenpolder bestond uit nat land met hakhout. Om hierop te kunnen telen, werden smalle stukjes land gemaakt met daaromheen slootjes voor de drainage. De akkers waren alleen varend bereikbaar. Alles werd met pramen vervoerd.

Al in de middeleeuwen bevolkten tuinders deze polder. Ze waren zelfvoorzienend. Ze hielden geiten en kippen en kweekten bewaargroenten, zoals erwten en bonen. Vanaf 1830 breidden zij hun groenteproductie uit voor de verkoop.